Blog

Depresja- czy każdy może na nią zachorować?

Depresja jest zaburzeniem psychicznym, na którą choruje coraz więcej ludzi na całym świecie., Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choruje na nią około 350 milionów ludzi na świecie . Czy to dużo? To mniej więcej tyle, ile wynosi ludność Stanów Zjednoczonych Ameryki. Aktualnie stanowi czwartą przyczynę niepełnosprawności w świecie a według szacunków WHO w 2020 będzie drugą.

Choroba ta, znamienna w skutkach częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Co najgorsze depresja może prowadzić do samobójstwa. Jej leczenie jest możliwe i skuteczne, ale zapobieganie depresji nie jest łatwe i w dalszym ciągu systemy zdrowotne i społeczne państw na świecie nie są w stanie sobie z tym poradzić.

Depresja jest zaburzeniem psychicznym, na którą choruje coraz więcej ludzi na całym świecie., Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choruje na nią około 350 milionów ludzi na świecie . Czy to dużo? To mniej więcej tyle, ile wynosi ludność Stanów Zjednoczonych Ameryki. Aktualnie stanowi czwartą przyczynę niepełnosprawności w świecie a według szacunków WHO w 2020 będzie drugą.

Choroba ta, znamienna w skutkach częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Co najgorsze depresja może prowadzić do samobójstwa. Jej leczenie jest możliwe i skuteczne, ale zapobieganie depresji nie jest łatwe i w dalszym ciągu systemy zdrowotne i społeczne państw na świcie nie są w stanie sobie z tym poradzić.

Podstawowe podziały

Zaburzenia psychiczne do dzisiejszego dnia rodzą sporo kontrowersji, których odzwierciedleniem jest spór wokół nazewnictwa i klasyfikacji niektórych schorzeń. Na świecie istnieją dwie klasyfikacje zaburzeń psychicznych. Jedna zaproponowana przez Światową Organizacje Zdrowia, druga przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Należy zwrócić uwagę, że istnieje bardzo dużo podziałów zaburzeń depresyjnych, poniżaj przedstawiam najczęściej występujące objawy, przedstawione przez DSM-5 i ICD-11 (w przygotowaniu).

Wg WHO należy bacznie odróżniać obniżenie nastroju od rozpoznania epizodu depresyjnego. Skąd wiadomo, czy to tylko obniżenie nastroju, czy to już depresja? Kluczem do odpowiedzi jest tutaj czas (min. 2 tygodnie), a także analiza poszczególnych objawów. Czasami depresja potrafi się maskować, a osoby na nią chorujące nie zdają sobie nawet z tego sprawy. Odczuwają typowe objawy fizyczne, czyli somatyczne, często zgłaszają się do lekarzy pierwszego kontaktu, a ci nie zawsze właściwie interpretują odczuwane symptomy (depresja maskowana).

Czasami natomiast osoba nie odczuwa obniżonego nastroju, zachowuje właściwe relacje interpersonalne, a mimo to cierpi z powodu depresji. Zazwyczaj odczuwa objawy cielesne, takie jak wzmożony apetyt, senność (wybudzanie się wyłącznie z powodu poczucia obowiązku), uczucie ciężkości ciała (depresja atypowa).

Istnieje również depresja sezonowa, związana ze zmianą pór roku, charakteryzuje się łagodnym przebiegiem. Zazwyczaj nie wymaga leczenia.

Zdarza się, ze kobiety po porodzie na skutek zmian w gospodarce hormonalnej doświadczają depresji, którą nazywamy depresją poporodową. Często jest ona bagatelizowana przez kobiety i rodziny. Objawy doświadczane przez mamę, odnoszą się również do dziecka, często występuje np. drażliwość na płacz dziecka. Depresja ta wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej a niekiedy psychologicznej, gdyż u kobiet tych powstaje przeświadczenie, że są złymi matkami.

Depresja jest schorzeniem poważnym a nieleczona może prowadzić do poważnych konsekwencji np. odebrania sobie życia, kalectwa. Może przeradzać się w depresję z przebiegiem psychotycznym z charakterystycznym urojeniem winy i grzeszności (fałszywym przeświadczeniem, że jest się człowiekiem grzesznym i należy się za to kara).

Przyczyny depresji oraz somatyczne następstwa depresji

Badania z udziałem bliźniąt oraz dzieci adoptowanych potwierdzają, że duże zaburzenia depresyjne mogą być wywołane głównie lub wyłącznie przez czynniki genetyczne. Według Hassler na powstawanie depresji mają wpływ czynniki zarówno genetyczne jak i niegenetyczne. Czynniki genetyczne stanowią od 30% do 40%, podczas gdy czynniki niegenetyczne od 60%  do 70%.

Przyczyny depresji są złożone, mogą stanowić pewną konstelację zdarzeń i predyspozycji. Życie w pewnych warunkach np. spowodowanych ubóstwem, patologią społeczną u osób z predyspozycjami genetycznymi do zaburzeń depresyjnych może uaktywniać chorobę.

Pamiętać należy, że dużo zależy od kompetencji i umiejętności jednostki oraz od wsparcia społecznego, jakie otrzymuje. Bywa jednak tak, że osoby pomimo bezpieczeństwa, wsparcia finansowego, rodzinnego i na pozór szczęśliwego życia też mogą zachorować, co niewątpliwie wiąże się z predyspozycjami genetycznymi.

Współczesne badania wskazują, że istnieje związek między zanieczyszczeniem powietrza a nasileniem objawów depresyjnych.  W Polsce jest jedno z najgorszych jakości powietrza w Europie, szczególnie w okresie jesienno-zimowym.

Według szacunków z 2005 roku programu Clean Air for Europe (CAFE), w Polsce odnotowuje się 33 tys. przedwczesnych zgonów rocznie z powodu utrzymującego się pyłu PM 2.5”. Bagatelizujemy stan atmosfery, nie zdając sobie sprawy, że bezpośrednio przekłada się to na pogorszenie stanu zdrowia. Rak płuc to wciąż wiodący nowotwór w Polsce, wzrasta zachorowalność na choroby alergiczne. Ostatnio Kraków stał się laboratorium badań nad związkiem zanieczyszczenia powietrza a zaburzeniami rozwoju u dzieci. Badano płody 248 niepalących kobiet  pod względem wpływu zanieczyszczenia wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi (PAH) (wykazują właściwości genotoksyczne, mutagenne oraz kancerogenne, należy do nich benzopiren wydzielany chociażby poprzez kominy domów podczas ogrzewania węglem, drewnem a także śmieciami np. plastikowymi).  na rozwój dzieci po urodzeniu. Okazało się, że dzieci te w porównaniu do grupy kontrolnej (dzieci nienarażone na zanieczyszczenia powietrza), w dalszym etapie rozwoju wykazywały zaburzenia lękowe, depresyjne i agresywne. Inne badania przeprowadzone również przez zespół zagranicznych naukowców w Krakowie również wykazały, że dzieci narażone na skażenia powietrza uzyskały mniej punktów w testach mierzących inteligencje.

Przyczyną depresji może być również choroba przewlekła; na skutek chronicznych trudności obniża się nastrój, co prowadzi do rozwoju symptomów depresyjnych. Podobnie zaburzenia przemiany metabolicznej, do których należy m. in. Otyłość, mogą również nasilać obniżenie nastroju i przyczyniać się do rozwoju depresji.

Skutki depresji:

Jak wspomniano wcześniej depresja jest chorobą poważną, nieleczona może prowadzić do:

– obniżenia jakości życia,

– problemów zawodowych i finansowych (np. utrata pracy),

– problemów rodzinnych (często członkowie rodziny nie zdają sobie sprawy że członek rodziny na nią cierpią, tłumaczą lenistwem, brakiem chęci itp.),

– myśli samobójczych,

– samobójstwa,

– a także może prowadzić do innych chorób somatycznych.

Depresja przyczynia się również do zwiększenia ryzyka zgonu oraz zwiększa ryzyko wystąpienia:

– chorób serca,

– cukrzycy,

– nadciśnienia,

– udaru,

– otyłości,

– choroby Alzheimera,

– nowotworów.

Depresja powiązana jest z zaburzeniami przemiany metabolicznej, gdyż zwiększa ryzyko:

– otyłości,

– zespołu metabolicznego,

-dysglikemii ,

– dyslipidemii,

– nadciśnienia tętniczego.

Badania wykazały, że wraz ze wzrostem masy ciała wzrasta nasilenie objawów depresji, otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia depresji, ale depresja nie zwiększa ryzyka wystąpienia otyłości.

Współczesne leczenie depresji

Wg Alan J. Gelenberg, leczenie depresji wymaga rzetelnej diagnozy uwzględniającej biopsychospołeczną ocenę pacjenta,  z uwzględnieniem czynników zewnętrznych a także zasobów jednostkowych  (najbliższe otoczenie, zasoby psychologiczne, sytuacja finansowa). Leczenie depresji wymaga również monitorowania postępów a przede wszystkim edukowania pacjenta i jego rodziny w zakresie symptomów i etapów zdrowienia.

Ogólnie w leczeniu depresji stosuje się:

– farmakoterapię (niezbędna wizyta u psychiatry),

– psychoterapię lub terapię psychologiczną.

Dodatkowo depresję leczy się również poprzez zmianę stylu życia, w tym poprzez zwiększoną aktywność fizyczną, dbanie o higienę snu. W tym zakresie stosuje się również terapię biofeedback.

Podsumowanie

Odpowiadając na pytanie postawione w tytule, należy podkreślić, że nie każdy z nas zachoruje na depresję, gdyż w większości depresja wywołana jest czynnikami genetycznymi. Niemniej jednak należy do chorób cywilizacyjnych związanych z przyśpieszeniem tempa życia a także niedbaniem nas samych o higienę zdrowia psychinego. Leczenie depresji jest wyzwaniem dla systemów zdrowotnych państw na całym świecie.

Bibliografia:

The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders http://www.who.int/classifications/icd/en/bluebook.pdf

Łojko D, Suwalska A, Rybakowski J. Dwubiegunowe zaburzenia nastroju i zaburzenia depresyjne w klasyfikacji DSM-5, Psychiatr. Pol. 2014; 48(2): 245–260

Wolrd Health Organization, Health topice, Depression, http://www.who.int/topics/depression/en/ 

Wolrd Health Organization, Depression 2015, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs369/en/

Murray CJL, Lopez AD, editors. The Global Burden of Disease: A Comprehensive Assessment of Mortality and Disability from Diseases, Injuries, and Risk Factors in 1990 and Projected to 2020. Cambridge, MA: Harvard University Press; 1996. Most comprehensive study of comparative disease burdens ever undertaken. Major depression estimated to be among the most burdensome disorders worldwide

Heitzman J., Łoza B., Kosmowski W. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych-koncepcyjne założenia ICD-11. Psychiatria Polska, 2011, 941-950.

Hasler G. Patofizjologia depresji: czy mamy jakieś solidne dowody naukowe przydatne klinicystom?, Postępy Psychiatrii i Neurologii 2011; 20(1): 5–22

Łopuszańska U., Danuta Podstawka, Katarzyna Sidor, et al. Depresja wyzwaniem XXI wieku. Wybrane aspekty chorób cywilizacyjnych 2016, 122-133.

Łopuszańska U., Sidor K., Makara-Studzińska M. Air pollution and depression, Current Problems of Psychiatry 2017, 2017; 18(2):100-109.

Edwards S.C., Jedrychowski W., Butscher M., Camann D., Kieltyka A., Mroz E., et al. Prenatal exposure to airborne polycyclic aromatic hydrocarbons and children’s intelligence at 5 years of age in a prospective cohort study in Poland, Environ Health Perspect. 2010;1 18(9): 1326-31

Perera, F. P., Wang, S., Rauh, V., Zhou, H., Stigter, L., Camann, D., Majewska, R. Prenatal exposure to air pollution, maternal psychological distress, and child behavior. Pediatrics. 2013; 132(5): 1284–1294.9.    Pennix B, Milaneschi Y, Lamers F, Vogelzangs N. Understanding the somatic consequences of depression: biological mechanisms and the role of depression symptom profile, BMC Med. 2013; 11: 129

Lin CH, Chen CC, Wong J, McIntyre RS. Both body weight and BMI predicts improvement in symptom and functioning for patients with major depressive disorder. J Affect Disord. 2014 Jun;161:123-6

Roberts RE, Deleger S, Strawbridge WJ, Kaplan G. Prospective association between obesity and depression: evidence from the Alameda County Study, Int J Obes Relat Metab Disord. 2003 Apr;27(4):514-21

Ufnal M, Wolynczyk-Gmaj D. Mózg i cytokiny – wspólne podłoże depresji, otyłości i chorób układu krążenia?, Postepy Hig Med Dosw (online), 2011; 65: 228-23

Święcicki Ł. Depresje — definicja, klasyfikacja, przyczyny, Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2002; 2(3):151-159

Kessler RC, Foster CL, Saunders WB, Stang PE. Social consequences of psychiatric disorders, I: Educational attainment. Am J Psychiatry. 1995 Jul;152(7):1026-32

Gelenberg AJ. A Review of Current Guidelines for Depression Treatment, 2010